U prethodnim tekstovima mi iz adriaticnature smo se potrudili da se razaberemo sa predstavnicima sledećih nadredova: Elopomorpha, Stenopterygii, Scopelomorpha, Lampridiomorpha, Clupeomorpha, Cyclosquamata i Paracanthopterygii, koji žive u vodama Jadranskog mora. Sve ove ribe ulaze u grupu klasa (nadklasu) pod nazivom košljoribe (Osteichthyes). Druga grupa riba, koje žive u Jadranskom moru, pripada klasi rušljoriba ili hrskavičnjača (Chondrichthyes), u koju ulaze ajkule, raže i himere, do kojih će adriaticnature postepeno doći.
Poslednji i najkrupniji nadred, koji pripada košljoribama i živi u Jadranskom moru, je nadred tvrdoperki (Acanthopterygii). Baš ovi predstavnici se najčešće mogu naći na suprotnom kraju najlona ribolovaca, koji izlaze na more na čamcima u potrazi za trofejima, ili na njegove stjenovite ili pješčane obale sa spininzima i štapovima u rukama.
(“Cipal, asparagus i kamelija”. Utagava Hirošige. 1832. godina)
S obzirom na to da redova i porodica, koje ulaze u sastav nadreda tvrdoperki, ima prilično mnogo, adriaticnature će postupno, ali u slobodnom redosljedu, upoznavati uvažene čitaoce sa ribama, koje ulaze u njegov sastav. I počećemo sa opisom sledeća dva reda: ciplovke (Mugiliformes) i srebrnoboke (Atheriniformes), da se ne bi gomilao broj kratkih članaka.
Red ciplovke (Mugiliformes) obuhvata samo jednu porodicu – cipli (Mugilidae), koja prema posljednjim naučnim istraživanjima objedinjuje 27 porodica i više od 80 vrsta riba. Oni su primijećeni u svim priobalnim umjerenim i tropskim vodama svjetskog okeana.
Cipli su uglavnom ribe koje formiraju jata i hrane se detritusom. Mnoge od njih su imaju naviku da iskače iznad površine vode, a naučnici objašnjavaju to njeno ponašanje potrebom za gutljajem vazduha bogatog kiseonikom. Naravno, u slučajevima kada to nema veze sa bježanjem od grabljivica. Cipli su bili važna komponenta u kuhinji Sredozemne Evrope još od vremena Rimske imperije.
U Jadranskom moru živi šest vrsta cipli:
Cipol zlatar / Cipal zlatar (Chelon aurata).
(Cipol / cipal zlatar. Foto © Pedro Niny Duarte(c)ImagDOP. fishbase.org)
Maksimalna zabilježena dužina je 59 centimetara, a najčeše se mogu sresti primjerci od 30 centimetara. Ovo je riba, koja formira jata. Odrasli primjerci se drže dubina od preko 10 metara, ulazeći u zalive, limane i lagune. Mladi primjerci se često drže u blizini ušća rijeka. Hrane se sitnim organizmima sa dna, detritusom, nekada insektima i planktonom. Ova riba je stalan stanovnik Jadranskog mora.
Cipol putnik / Cipal putnik (Chelon labrosus).
(Cipol / cipal putnik. Foto © Gilbert Angermann. tier-fotos.eu)
Maksimalna zabilježena dužina je 75 centimetara, a uobičajena dužina je oko 32 centimetara. Maksimalna težina je 4,5 kilograma. Ovo je priobalna riba, koja formira jata, često zalazi u slane lagune, preferira slatku vodu. Hrani se vodenim rastinjem i sitnim beskičmenjacima. Ova riba je stalan stanovnik Jadranskog mora.
Cipol balavac / Cipal balavac (Chelon ramada).
(Cipol / cipal balavac. Foto © lomadelacebuchal.es)
Maksimalna zabilježena dužina je 70 centimetara, a najčeše se mogu sresti primjerci od 35 centimetara. Maksimalna težina je 2,9 kilograma. Ovo je priobalna riba, koja formira jata, često zalazi u slane lagune, preferira slatku vodu i podiže se do rijeka. Odrasli primjerci se pridržavaju dubina više od 10 metara. Hrane se vodenim rastinjem, detritusom, sitnim organizmima sa dna i planktonskim organizmima. Ova riba je stalan stanovnik Jadranskog mora.
Cipol mržnjak / Cipal mržnjak (Chelon saliens).
(Cipol / cipal mržnjak. Foto © Citron. wikipedia.org)
Maksimalna zabilježena dužina je 40 centimetara, a najčeše se mogu sresti primjerci od 30 centimetara. Ovo je riba koja preferira dno i formira jata, nastanjuje priobalne vode, zalazi u lagune i limane. Odrasli primjerci se pridržavaju dubina više od 10 metara. Hrani se vodenim rastinjem i detritusom. Ova riba je stalan stanovnik Jadranskog mora.
Cipol bataš / Cipol glavaš / Cipal bataš (Mugil cephalus).
(Cipol / cipal bataš / glavaš. Foto © John E. Randall. fishbase.org)
Nastanjuje dubine do 120 metara, obično do 10 metara. Maksimalna zabilježena dužina je 100 centimetara, a najčeše se mogu sresti primjerci do 50 centimetara. Može porasti do 10, а nekada i više, kilograma. Ovo je priobalna riba, koja formira jata, često boravi u ušćima rijeka i zalazi u slatke vode. Hrani se detritusom, vodenim rastinjem i mikroorganizmima. Ova riba je stalan stanovnik Jadranskog mora.
Cipol plutaš / Cipal plutaš (Oedalechilus labeo).
(Cipol / cipal plutaš. Foto © Roberto Pillon. fishbase.org)
Maksimalna zabilježena dužina je 25 centimetara. Ovo je priobalna riba, koja formira jata, često se drži teritorije ispred ušća, ali ne zalazi u slatku vodu. Hrani se detritusom i vodenim rastinjem. Ova riba je stalan stanovnik Jadranskog mora.
Predstavnici reda srebrnoboke (Atheriniformes), kao i predstavnici reda ciplovke (Mugiliformes), veoma su mnogobrojni i mogu se sresti u gotovo svim tropskim i subtropskim vodama svjetskog okeana, a takođe nastanjuju i slatkovodne vodene površine.
Bliski rođaci srebrnobokih su predstavnici reda Cyprinodontiformes, čija je najvažnija vrsta – riba gupi (Poecilia reticulata), koja je jako cijenjena od strane ljubitelja akvarijuma. U vodama duž jadranske obale žive nekolike vrste reda Cyprinodontiformes, a o njima će adriaticnature reći nešto više u dijelu, koji je posvećen stanovnicima slatkih voda – Ribe rijeka i jezera. Katalog.
Ribe iz reda srebrnobokih se odlikuju ne baš krupnim dimenzijama. Najveći predstavnik ovog reda je riba Atherinopsis californiensis i dostiže dužinu od 44 centimetra. Ovaj red obuhvata više od 350 vrsta.
U Jadranskom moru žive dva predstavnika ovog reda. To su oliga (Atherina boyeri) i gavun (Atherina hepsetus). Kvalitete, koji se tiču ukusa ove dvije ne baš krupne i dosta slične ribe, visoko cijene kako grabljivice, tako i poštovaoci sredozemne kuhinje.
(Oliga. Foto © Roberto Pillon. naturamediterraneo.com)
Maksimalna zabilježena dužina je 20 centimetara. Ovo je vrsta koja formira jata, može se često sresti u priobalnom dijelu mora u blizini ušća rijeka, u njihovom donjem toku. Može da živi u slatkovodnim jezerima, gdje vodi pelagički način života. Hrani se sitnim rakovima, crvima i mekušcima. Stalan je stanovnik Jadranskog mora. Bila je naseljena i aklimatizovala se u slatkovodnim jezerima Braćano, Albano, Bolsena, Nemi i drugim (Italija).
(Gavun. Foto © Roberto Pillon. fishbase.org)
Maksimalna zabilježena dužina je 20 centimetara, a uobičajena dužina je do 15 centimetara. Ovo je priobalna morska riba, koja formira jata, ponekad zalazi u zalive, lagune i teritoriju ispred ušća rijeka. Hrani se pelagičkim račićima i rakovima, koji naseljavaju dno. Ova riba je stalan stanovnik Jadranskog mora.