Garda ili Lago-di-Garda (italijanski naziv je lago di Garda, rjeđe Benaco) – najveće je jezero Italije. Površina jezera je 375 km², malo je manja od površine Skadarskog jezera (390 km²), i ovo ga čini drugim po površini jezerom među jezerima zemalja, koje izlaze na obale Jadranskog mora.
Ali sa druge strane srednja dubina Skadarskog jezera je oko 5 metara i maksimalna dubina je oko 8 metara, dok je srednja dubina jezera Lago-di-Garda 65 metara, a maksimalna je 346 metara.
(Jezero Garda. Foto © adriaticnature)
Jezero se nalazi u tektonskoj uvali. Sjeverni uski i dugi dio jezera podsjeća po izgledu na fjord, koji uokviruju planinski lanci visine do 2000 metara. Južni dio je mnogo više širok i niži je. Dužina ovog jezera je 52 km, maksimalna širina je 16 km, a dužina obalske linije je 158 km.
Jezero Garda se proteže sa sjevero-zapada na jugo-istok, leži nedaleko od južnog podnožja Alpa i oni ga štite od sjevernih, hladnih vjetrova. Priobalna zona jezera se zahvaljujući tome odlikuje blagom klimom i bogatim rastinjem sredozemnog tipa i ono zahvaljujući svemu nabrojanom, u kombinaciji sa predivnim pejzažima koji ga okružuju, privlači veliko interesovanje gostiju za vrijeme turističke sezone.
Takođe, jezero se može podijeliti na dva dijela: sjevero-zapadni basen sa maksimalnom dubinom 346 metara, i jugo-istočni basen, sa maksimalnom dubinom oko 80 metara. Ovu podjelu takođe opravdava i podvodni razlom jezera, koji predstavlja prirodnu branu, koja odvaja vode iz dva dijela jezera Garda. Na pograničnoj liniji ova dva uslovna dijela jezera nalaze se prudovi, a jedan od njih, najpoznatiji, se zove „Secca di Garda“. Srednja dubina na tom prudu je od 3 do 5 metara. Na jezeru se takođe nalazi 5 manjih ostrva.
(Panorama jezera Garda. Foto© visitmalcesine.com)
Površina jezera Garda nalazi se na koti oko 65 metara iznad nivoa mora i na njemu dolazi do sezonskih kolebanja od 1 do 1.5 metar, ali su ona prilično beznačajna u odnosu na kolebanja u drugim alpskim jezerima. Srednja temperatura površine vode je oko 12 °C, a ona se može spustiti do 8°C na dubini od 100 metara. Ova temperatura se podvrgava značajnim kolebanjima u toku godine: minimalna temperatura u decembru je oko 6°C, a maksimalna u avgustu oko 27°C.
U jezero se uliva 25 manjih pritoka, od kojih je najznačajnija rijeka Sarka (na italijanskom Sarca). Jezero se takođe napaja vodama iz podzemnih izvora. Iz jezera izvire samo jedna rijeka – Minčo (na italijanskom Mincio), i ona je pritoka rijeke Po, koja se dalje uliva u Jadransko more. Dosta slabo odlivanje vode iz jezera Garda stvara efekat određenog zastoja. Voda u jezeru se potpuno obnavlja za 26,8 godina. Voda jezera Garda je prozirna.
(Ušće rijeke Sarka. Foto pikabu.ru)
Na jezeru se mogu pratiti dvije zanimljive prirodne pojave. Prva su stojeći talasi, takozvane sejše. Oni se pojavljuju u zatvorenim ili djelimično zatvorenim vodenim površinama, a uzrok za pojavu je promjena atmosferskog pritiska, vjetra i sizmičke pojave. U jezeru Garda se sejše obrazuju u srednjoj visini oko 30 cm, često kada je mirna površina vode i traju od nekoliko minuta do nekoliko sati. Druga pojava je iznenadna pojava struja, koji podsjećaju na rijeke, koje teku po površini jezera i često imaju drugačiju, svjetliju nijansu boje vode. Oni se pojavljuju u najrazličitijim mjestima i u različita godišnja doba, a imaju različite brzine i pravce. Uzrok zbog kojih se oni pojavljuju je razlika u temperaturama vode jezera Lago-di-Garda.
Ljubitelji jedriličarskog sporta zaljubili su se u ovo jezero zbog njegovih vjetrova. Jezero Garda je vodena površina, koja je orjentisana od sjevera prema jugu, u pravcu rijeke Po, i mnogi tipični vjetrovi Lago-di-Garda su nastali kao rezultat razlike između atmosferskih pritisaka donjeg ravničarskog dijela jezera i gornjeg alpskog planinskog. Upravo zbog ovoga se formiraju vazdušne struje, koje se spuštaju sa planine u ravnicu ujutru i podižu se u planinu u toku dana. Mnogi od njih duvaju praktično svakog dana.
(Oluja na jezeru Garda. Foto © Angela Trawoeger. visitmalcesine.com)
Poznat je samo jedan slučaj, iz pouzdanih izvora, kada se zaledila voda na površini jezera Lago-di-Gadra i to se desilo 1709. godine.
Osim informativnog dijela teksta, koji je posvećen jezeru, adriaticnature će se naravno potruditi da vas upozna sa predstavnicima ihtiofaune i sa ribolovom na jezeru Garda.
Smatra se da je broj vrsta, koje nastanjuju jezero otprilike 30, a među njima postoji i jedna unikatna – to je italijanska pastrmka – carpione del Garda (Salmo carpio).
Endemska vrsta Lago-di-Garda – carpione del Garda, poznata je još iz rimskog perioda, kada se jako cijenio njen ukus. Ipak, od tog perida, iako se voda u jezeru sporo mijenja – mnogo vode iz jezera je oteklo.
Carpione del Garda, riba koja živi na dubinama od 100 do 200 metara, podiže se na manju dubinu samo kada se mrijesti, a to se dešava ljeti i zimi. Naučnici se ne slažu po pitanju toga da li je baš ovoliko opširan taj proces mrijesta ili u jezeru ustvari postoje dvije vrste ove ribe.
Maksimalna dužina ribe carpione del Garda je oko 70 centimetara, a maksimalna težina je oko 5 kilograma. Uobičajene dimenzije ove ribe su od 35 do 40 centimetara u dužinu i do 500 grama težine. Riba Salmo carpio se uglavnom hrani rakolikim planktonom, ali ipak interes prema vještačkim varalicama, čiju su tajnu izrade današnji stanovnici/ribolovci obala jezera Garda naslijedili od svojih pradjedova, djedova i očeva koji su našli put do ove ribe – ona pokazuje više nego aktivno.
(Carpione del Garda težine 4730 grama, 2018 godine. Foto © Mauro Fava. bresciasettegiorni.it)
Carpione del Garda u ovom jezeru je kroz istoriju bila objekat eksploatacije. Ali ako je 60-ih godina 20-og vijeka njen ulov na godišnjem nivou bio od 16 do 20 tona, poslednjih godina se smanjio na jednu tonu godišnje. Nažalost, statistika pokazuje da se o ovoj rijetkoj ribi nedovoljno vodi računa. Сarpione del Garda je danas uključena u Crveni spisak ugroženih vrsta IUCN, kao vrsta koja se nalazi u kritičnom stanju (CR). Ipak, neke rupe u međunarodnim zakonima dozvoljavaju da se na zakonskim osnovama ostvaruje eksploatacija ove vrste, koja nestaje. Ako pogledate istraživanja ihtiologa i ekologa, vidjećete da se za posljednjih 10 godina količina italijanske pastrmke u jezeru Garda smanjila na 80%. A eksperimenti sa naseljavanjem mlađi ove ribe u druge vodene površine ne daju dobre rezultate.
Ipak, pored prekomjernog lova, postoje i drugi faktori smanjenja populacije ove pastrmke. Velika ozimica (Coregonus lavaretus), koja je dosta davno nastanjena u jezeru Garda, primila se odlično i čini ovoj pastrmci konkurenciju.
Naučnici ukazuju na opasnost i postoji nada da će populacija pastrmske carpione del Garda, uspjeti da se spasi i obnovi. Sudeći po svemu, drevni rimljani su se mnogo pažljivije ophodili prema ovoj ribi, dozvolivši svojim potomcima da se upoznaju sa njom, nego današnji stanovnici tog područja.
Ako ste naumili da idete u ribolov na jezero Garda, onda je princip „uhvati-vrati“, naravno, poželjan u slučaju hvatanja ove predivne ribe.
Osim pastrmke carpione del Garda, ljubiteljima ribolova na vještačku varalicu neće dati da se dosađuju ni drugi predstavnici ihtiofaune, koji žive u ovom jezeru.
(Jezerska pastrmka iz jezera Garda, težine 9.1 kg, 2018. godina. Foto © Riccardo Andreis. ilgiornaledivicenza.it)
Jezerska pastrmka, koja dostiže više od 10 kilograma težine, velika ozimica, koja se dobro primila i razmnožila u jezeru, štuka, grgeč, bas (ili pastrmski grgeč), klen, som i smuđ su ribe, koje mogu postati trofeji jubitelja spininga. A najmnogobrojnija grabljivica je Alosa agone, riba iz porodice haringi. To je srodnik lojke ili ćepe (Alosa fallax), koja je u nekim jezerima, kao u slučaju jezera Lago-di-Garda, davno-davno formirala populacije, koje u njima konstantno žive.
Ljubitelji ribolova na „mirnu“ ribu mogu da se zabave potragom za šaranom, babuškom, karašom, linjakom i drugim predstavnicima porodice šarana, a takođe i rječnom jeguljom.
Obale i vode jezera Lago-di-Garda prostiru se čak na tri različite administrativne oblasti Italije, a to su: Lombardija (sa provincijom Breša), zatim Venecija (sa provincijom Verona) i Trentino – Alto-Adiđe (sa provincijom Trento). Ovaj momenat donekle otežava izbor mjesta za ribolov, jer zakoni Italije daju pravo svakoj provinciji da samostalno reguliše principe amaterskog ribolova i da izdaje dozvole za svoje teritorije. Zato treba prethodno donijeti odluku o tome koju ribu vi imate za cilj da lovite – pastrmke ćete naći prvenstveno u sjevernom dijelu jezera, koje pripada provinciji Trento, dok se ostali predstavnici ihtiofaune nalaze uglavnom u južnim provincijama – Breša i Verona. Uz sve to, dozvola za ribolov na jezeru Garda vam ne daje pravo da lovite ribu na jezerima i rijekama provincija, koje se nalaze u blizini. Takođe, postoje i sezonske zabrane na ribolov ove ili one vrste i dozvoljene dimenzije ribe, koja se lovi u jezeru. Sa svim ovim bi se trebalo obavezno upoznati pred putovanjem na jedno od najljepših jezera u Italiji.
(Štuka iz jezera Garda, težine 21,6 kg. Foto © Alberto Rania. ladige.it)
Ribe jezera Garda:
–Salmo carpio – Carpione del Garda (italijanski);
– Jezerska pastrmka / jezerska pastrva (Salmo trutta) – Trota europea, trota fario, trota lacustre (italijanski);
– Velika ozimica (Coregonus lavaretus) – Lavarello, сoregone o lavarello (italijanski);
– Evropska jegulja (Anguilla anguilla) – Anguilla (italijanski);
–Cepa / lojka (Alosa fallax) – Cheppia, alosa, agone (italijanski);
– Karaš /karas (Carassius carassius) – Carassio (italijanski);
– Babuška (Carassius gibelio) – Carpa di Prussia (italijanski);
– Šaran (Cyprinus carpio) – Carpa (italijanski);
– Leucos aula – Triotto (italijanski);
– Sarmarutilus rubilio – Rovella (italijanski);
– Crvenperka (Scardinius erythrophthalmus) – Scardola europea (italijanski);
– Klen (Squalius cephalus) – Cavedano europeo (italijanski);
– Rhodeus sericeus – Rodeo arcobaleno (italijanski);
– Keder / uklija (Alburnus alburnus) – Alburno (italijanski)
– Mrena (Barbus barbus) – Barbo europeo (italijanski);
– Linjak (Tinca tinca) – Tinca (italijanski);
– Amur (Ctenopharyngodon idella) – Carpa erbivora, Amur (italijanski);
– Bezribica / amurski čabaćok (Pseudorasbora parva) – Pseudorasbora (italijanski);
– Cobitis bilineata – Сobite comune, сobite italiano (italijanski);
– Som (Silurus glanis) – Siluro d’Europa (italijanski);
– Somić / сrni somić (Ameiurus melas) – Pesce gatto nero (italijanski);
– Štuka (Esox lucius) – Luccio (italijanski);
– Manić / manjić (Lota lota) – Bottarice (italijanski);
– Pastrvski grgeč / pastrmski grgeč / bas (Micropterus salmoides) – Persico trota, Boccalone (italijanski);
– Sunčanica (Lepomis gibbosus) – Persico sole, Gobbetto, Gobbo (italijanski);
– Grgeč (Perca fluviatilis) – Persico reale, Pesce persico (italijanski);
– Smuđ (Sander lucioperca) – Lucioperca, Sandra (italijanski);
– Balavac (Gymnocephalus cernua) – Acerina (italijanski);
– Babica riječna (Salaria fluviatilis) – Сagnetto (italijanski);
– Gambuzija – Gambusia orientale (italijanski).